Η δικαιοσύνη εκτός δικτύου
Η δικαιοσύνη χρειάζεται να μπει στο δίκτυο της ηλεκτρονική διακυβέρνησης. Χρειάζεται να βρούμε τις λύσεις για να κινηθεί ψηφιακά η δικαστική μηχανή.
H πανδημία μας έφερε απέναντι από πολλές προκλήσεις. Πέραν της κυριότερης που είναι αυτή της υγείας καθημερινά χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τα πολλά ζητήματα που επέφεραν ως συνέπεια τα περιοριστικά μέτρα. Στην επόμενη φάση που ξεκινά από αύριο τίθεται επί τάπητος το στοίχημα της οικονομίας και της κοινωνίας. Από τις 16 Μαρτίου όμως, αναγκαστήκαμε να λειτουργήσουμε σε συνθήκες μερικής έστω ψηφιοποίησης. Και το στοίχημα είναι, αυτές τις καλές πρακτικές που υιοθετήσαμε αυτές τις βδομάδες να συνεχίσουμε να τις αξιοποιούμε και στην επόμενη μέρα, όταν θα επιστρέφουμε σταδιακά στην κανονικότητα.
Ένας τομέας που δυστυχώς είναι «ψηφιακά παντελώς αναλφάβητος» είναι αυτός της δικαιοσύνης. Παρά τις καλές προθέσεις όλων και του ανωτάτου δικαστηρίου πρωτίστως, παρά την πολιτική βούληση για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης το γεγονός είναι ένα. Είμαστε η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στον τομέα αυτό. Όπου καμία διαδικασία, όσο απλή και αν είναι, όσο εύκολη και αν είναι, όσο ενδιάμεση και τυπική και αν είναι δεν γίνεται χωρίς τη φυσική παρουσία ανθρώπων. Είμαστε η χώρα που η καταχώρηση υποθέσεων στο πρωτοκολλητείο γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γινόταν το 1950. Με τους δικηγόρους να κολλούν χαρτόσημα με το σάλιο τους.
Σήμερα, πέντε βδομάδες μετά την πανδημία, έχουν μεσολαβήσει τρεις διαβουλεύσεις της επιτροπής νομικών της βουλής, μια συνάντηση των εμπλεκόμενων υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ξεκίνησε μια προσπάθεια για να δημιουργηθούν λύσεις σταδιακής ψηφιοποίησης της δικαιοσύνης μας. Είναι ίσως το πιο δύσκολο πρότζεκτ ηλεκτρονικής διακυβέρνησης για τη χώρα μας. Δεδομένου πως χρειάζεται η συνεργασία και η συνεννόηση και των τριών εξουσιών της χώρας μας. Δικαστικής, εκτελεστικής και νομοθετικής.
Ο υφυπουργός καινοτομίας που συμμετείχε στη δεύτερη από τις τρεις διαβουλεύσεις ήταν προετοιμασμένος και ειλικρινής. Μας είπε πως χρειάζεται έξι με οκτώ βδομάδες για να υλοποιήσει την εφαρμογή που θα επιτρέπει σε όλους όσοι έχουν να κάνουν με τη δικαιοσύνη να αξιοποιήσουν την τεχνολογία για να ξεκολλήσουν από τη σημερινή στασιμότητα. Η ηλεκτρονική καταχώρηση δικογράφων, η δυνατότητα υπογραφής ένορκης δήλωσης χωρίς τη φυσική παρουσία είναι δύο από τις βασικές παραμέτρους αυτού του ενδιάμεσου σταδίου στο δρόμο για την ηλεκτρονική δικαιοσύνη.
Η πολιτική βούληση της κυβέρνησης και του υπουργού δικαιοσύνης είναι δεδομένη. Άλλωστε προχωρά, με τους αργούς δυστυχώς ρυθμούς που ξέρουμε, η διαδικασία για να καταχωρηθεί η προσφορά για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης. Ο κυριότερος κρίκος αυτής της προσπάθειας είναι το Ανώτατο Δικαστήριο και το πρωτοκολλητείο που είναι άλλωστε και η «ατμομηχανή» του συστήματος δικαιοσύνης στον τόπο μας.
Η δικαιοσύνη χρειάζεται να μπει στο δίκτυο της ηλεκτρονική διακυβέρνησης. Χρειάζεται να βρούμε τις λύσεις για να κινηθεί ψηφιακά η δικαστική μηχανή. Ο σεβασμός στη διάκριση των εξουσιών είναι δεδομένος από όλους. Και κανείς δεν θέλει να παρέμβει στην ουσία της δικαιοσύνης. Δεν αποτελεί όμως παρέμβαση, κατά τη γνώμη μου, η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της δικαιοσύνης. Η επίλυση διαδικαστικών ζητημάτων για να ψηφιοποιηθεί το σύστημα δικαιοσύνης, επίσης δεν εμπεριέχει κανένα ψήγμα παρέμβασης.
Το στοίχημα είναι μεγάλο. Η δικαιοσύνη πρέπει να το κερδίσει. Αν καταφέρουμε να κάνουμε αυτά τα πρώτα «νηπιακά» βήματα στην ηλεκτρονική δικαιοσύνη, θα δούμε από Σεπτέμβρη τους χρόνους να μειώνονται. Θα γίνουν τα πρώτα βήματα για να δημιουργηθούν οι ηλεκτρονικοί φάκελοι των υποθέσεων, θα βοηθήσει και την μεγαλύτερη προσπάθεια που γίνεται για την ολιστική μεταρρύθμιση στη δικαιοσύνη. Γιατί και την καλύτερη μεταρρύθμιση να πετύχουμε στη δικαιοσύνη, αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε το ψηφιακό βήμα, θα μείνει ημιτελής.
*Άρθρο δημοσιευμένο στον ΠΟΛΙΤΗ, Κυριακή 03/05/2020.
