Θεσμικά αντίβαρα

Το ότι δεν ζούμε σε φυσιολογική χώρα είναι πιστεύω γενικώς αποδεκτό. Από το σύνταγμα απουσιάζει η έλλειψη ισορροπιών και ελέγχων μεταξύ των εξουσιών. Είναι ένα σύνταγμα που προνοεί πως αυτοί οι μηχανισμοί λειτουργούν μεταξύ των κοινοτήτων και πως είναι πλήρως διακριτή η διάκριση των εξουσιών. Αυτό δεν ισχύει μετά το 1964, μετά την αποχώρηση των τουρκοκυπρίων, και την υιοθέτηση του δικαίου της ανάγκης για να μπορεί, μέχρι και σήμερα να στέκεται στα πόδια της η Κυπριακή Δημοκρατία.

Από τότε βεβαίως έχουν περάσει πολλά χρόνια, έχουν αλλάξει δεδομένα σε σχέση με το πως πρέπει η μια εξουσία να ελέγχει την άλλη. Στη μόνη περίπτωση που αυτό, συνειδητά το υπερβαίνουμε, είναι στον διορισμό του ή της Επιτρόπου Διοικήσεως όπου είναι απαραίτητη η έγκριση του διορισμού, της επιλογής δηλαδή του Προέδρου της Δημοκρατίας, από την πλειοψηφία της Βουλής. Με στόχο την υπηρεσία της ίδιας αρχής, του ελέγχου και των ισορροπιών, στην επιλογή των μελών και του προέδρου της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, δημιουργήθηκε γνωμοδοτικό συμβούλιο, που στέλνει στον ΠτΔ τον τριπλάσιο αριθμό από το συμβούλιο, μετά που συζητά τα πρόσωπα με την αρμόδιο κοινοβουλευτική επιτροπή, και ο ΠτΔ επιλέγει από τον κατάλογο αυτό.

Είναι πιστεύω η ώρα να προχωρήσουμε σε μια γενναία συνταγματική μεταρρύθμιση. Που θα ξεπερνά τη σύγκρουση των εξουσιών και θα εφαρμόζεται στην πράξη η εφαρμογή των θεσμικών αντίβαρων. Που θα θέτει περιορισμούς, εύλογους, που θα βοηθούν στην εμπέδωση του κράτους δικαίου, που θα ενισχύουν τη δημοκρατία της και τη λειτουργία του κράτους μας. Όπως ξεπεράστηκε αυτό το ζήτημα με την Επίτροπο Διοικήσεως, όπως υπήρξε θετική διάθεση από όλους, για την αρχή κατά της διαφθοράς. Όλοι οι διορισμοί των ανεξάρτητων αξιωματούχων, να χρειάζονται της έγκρισης του κοινοβουλίου. Όταν όλοι οι διορισμοί, θα μπαίνουν στην κονίστρα της έγκρισης ή της απόρριψης της ολομέλειας του κοινοβουλίου, αντιλαμβανόμαστε πως οι επιλογές θα γίνονται με μεγαλύτερη σοφία. Ο περιορισμός επίσης, μέσω θητειών, όλων των αξιωματούχων που διορίζονται είναι κάτι επίσης αναγκαίο. Σήμερα, ο Γενικός Ελεγκτής θα συμπληρώσει στη θέση του μέχρι το 65ο έτος της ηλικίας του 16 χρόνια, και ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας, αν εξαντλήσει την εντολή μέχρι το 68ο έτος της ηλικίας του, για 24 χρόνια. Επίσης είναι αναγκαίος ο διαχωρισμός του νομικού συμβούλου του Προέδρου της Δημοκρατίας, από το Γενικό Εισαγγελέα.

Ένα άλλο ζήτημα που μένει εκτός συζήτησης, λόγω ακριβώς της διάκρισης των εξουσιών, είναι η δικαστική εξουσία. Οι οποίοι δικαστές, δεν δέχτηκαν τις μειώσεις των μισθών που επιβλήθηκαν το 2011 και κέρδισαν στη βάση του άρθρου 158.3 πως οι εργασιακές συνθήκες δεν μπορούν να μεταβάλλονται δυσμενώς. Επίσης στη δικαιοσύνη στάλθηκε και ο νόμος για το Πόθεν Έσχες, όταν οι δικαστές αρνήθηκαν, και κέρδισαν στο δικαστήριο, τη μη συμπερίληψη τους στον νόμο. Η απόφαση του δικαστηρίου στηρίχθηκε στην αποκλειστική αρμοδιότητα των δικαστηρίων να ρυθμίζουν τα του οίκου τους. Και όμως, από το 2016 που εκδόθηκε η συγκεκριμένη απόφαση, καμία προσπάθεια να ρυθμίσουν τα του οίκου τους, να ρυθμίσουν την κατάθεση του Πόθεν Έσχες, δεν έκαναν. Αντίστοιχα, σήμερα ζητούν να εξαιρεθούν και από την υποχρέωση να ζητούν άδεια, για να εργαστούν στον ιδιωτικό τομέα μετά την συνταξιοδότησή τους. Κάτι που ισχύει για όλους τους αξιωματούχους και για όλους τους δημόσιους λειτουργούς από την κλίμακα Α13 και πάνω.

Η σύγκρουση των θεσμών είναι ορατή και με μάτι γυμνό. Η έλλειψη θεσμικών αντίβαρων, η έλλειψη ισορροπιών και ελέγχων είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Αν θέλουμε να συμβάλουμε στη δημοκρατία, στην εμπέδωση του κράτους δικαίου έχουμε υποχρέωση να βρούμε τους τρόπους, να αυξήσουμε τα αντίβαρα. Να βρούμε τους τρόπους να πείσουμε πως εννοούμε αυτά που λέμε. Στην Επιτροπή Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως, μαζί με τη συνάδελφο από το ΑΚΕΛ, την κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου εγγράψαμε το θέμα, και ζητήσαμε τη συνδρομή των νομικών σχολών των πανεπιστημίων της χώρας μας. Δεν χωρούν κομματικές διαφορές σε τόσο σημαντικά θέματα. Τον Μάρτιο ξεκινά η συζήτηση στην Επιτροπή Θεσμών.

Χρειάζεται πάντα να έχουμε στο μυαλό μας, πως η μεγαλύτερη αξία που έχουμε και που πρέπει να υπερασπιστούμε είναι η δημοκρατία. Και σήμερα, σε όλο τον κόσμο, η δημοκρατία δεν καταλύεται μόνο με τα όπλα. Οι θεσμοί, πρέπει να είναι δυνατοί, ισχυροί και να μπορούν να στέκονται στο ύψος τους, να υπερασπίζονται τους πολίτες και τη δημοκρατία. 

*Άρθρο μου δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, Κυριακή 04/12/2022