Κριτική σκέψη

Είμαστε κακομαθημένοι. Ως πολίτες και ως κοινωνία. Από μικροί δεν μαθαίνουμε

να διερευνούμε. Βαριόμαστε να διαβάσουμε. Και δεν μιλάω για ποίηση ή για «βαριά» λογοτεχνία. Βαριόμαστε να διαβάσουμε μία είδηση από την αρχή μέχρι το τέλος, ένα άρθρο επτακοσίων λέξεων.

Αφορμή για το τι γράφω σήμερα, η εβδομάδα που πέρασε. Λατρεύουμε τις εντυπώσεις, το namedropping, το κουτσομπολιό. Μισούμε το ψάξιμο, την αλήθεια, αν αυτή δεν ικανοποιεί βασικά «ζωώδη» ένστικτά μας. Θεωρούμε ήρωα τον βουλευτή που βγήκε και είπε τρία ονόματα ότι έτυχαν διευκολύνσεων των δανείων τους από τράπεζες, χωρίς να εξετάζουμε τα κίνητρά του, ούτε αν ο διακανονισμός που έγινε ήταν ή όχι νόμιμος. «Πεθαίνουμε» για να μάθουμε ποιοι έβγαλαν λεφτά έξω πριν από το κούρεμα, ονόματα και επίθετα, αλλά δεν μας απασχολεί το τι έγινε στις μέρες που οι τράπεζες ήταν κλειστές. Πολύπλοκα πράματα, δυσνόητα.

«Μάθαμε να δεχόμαστε εύκολα ό,τι μας σερβίρουν. Δυσκολευόμαστε να διαβάσουμε πίσω από τους τίτλους και αυτό μας καθιστά ευάλωτους.»

Μας αρέσει να βλέπουμε πρώτο θέμα στις ειδήσεις, αυτούς που φεύγουν «πυροβολώντας». Μένουμε με το στόμα ανοιχτό από τις «αποκαλύψεις» τους, τα κουτσομπολιά δίνουν και παίρνουν, αλλά κανείς, μα κανείς, δεν διερωτήθηκε γιατί δεν μιλούσε προηγουμένως. Και δεν είναι μόνο ο τέως αρχηγός αστυνομίας. Αυτός είναι ο τελευταίος. Οι τέως «βγάζουν γλώσσα» μόλις βρεθούν στην πόρτα εξόδου. Γιατί δεν τα λένε πριν; Γιατί κανείς δεν διερεύνησε ποτέ πιθανόν αδικήματα από την απόκρυψη αυτών των πληροφοριών;

Πληρώνουμε το ακριβότερο ηλεκτρικό ρεύμα στην Ευρώπη, απέχουμε μακράν από τον στόχο του 2020 για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και συνεχίζουμε το βιολί μας. Οι υπάλληλοι της ΑΗΚ δεν παραδέχονται πως υπάρχει κακοδιαχείριση, οι συντεχνίες «κέρβεροι» στην προστασία των δικαιωμάτων των υπαλλήλων τους, και παραδίπλα χιλιάδες νοικοκυριά που δεν έχουν να πληρώσουν τον λογαριασμό για το ρεύμα. Αντιστεκόμαστε με σθένος στην πιθανότητα ιδιωτικοποίησης της ΑΗΚ, χωρίς να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να μην υπάρξει ενδιαφέρον από επενδυτές.

Πάθαμε πέρυσι ό,τι πάθαμε και πάλι μυαλό δεν βάλαμε. Ακόμα να καταλάβουμε ότι οι «από μηχανής θεοί» μας τελείωσαν. Προσμένουμε ότι θα έρθει το φυσικό αέριο και θα μας δώσει δουλειές και λεφτά. Ότι το Κυπριακό θα λυθεί, για να μας ρίξουν λεφτά οι ξένοι και να «σκάσουμε» (όπως «σκάσαμε» μετά το ’74) για το κούρεμα, τη μιζέρια και την ανεργία. Υπάρχουν ακόμα νέοι, απόφοιτοι πανεπιστήμιων που προτιμούν να κάτσουν στο σπίτι άνεργοι, παρά να πάνε να δουλέψουν για εννιακόσια ευρώ. Μάθαμε στα εύκολα και η αλλαγή μας δυσκολεύει πολύ.

Βλέπουμε σήμερα μαθητές να περιμένουν από τις μανάδες τους να τους υποδείξουν τι να διαβάσουν, να τους ανοίξουν ακόμα και τα βιβλία. Και όχι δεν μιλώ για μαθητές δημοτικού. Να περιμένουν, διαχρονικά όχι μόνο σήμερα, από τα φροντιστήρια να τους «φυτέψουν» την ύλη λες και είναι πατάτες και σέλινα. Και δεν φταίνε μόνο οι γονείς ή μόνο οι καθηγητές. Φταίει ακριβώς ότι είμαστε κακομαθημένοι. Επενδύουμε τα περισσότερα λεφτά, με βάση το ΑΕΠ, από όλες τις χώρες της Ευρώπης στην παιδεία μας, και είμαστε στον πάτο. Δεν έχουμε στρατηγική και δεν μάθαμε (ή δεν θέλουμε να μάθουμε) να σκεφτόμαστε κριτικά. Το γιατί συμβαίνει κάτι δεν μας απασχολεί. Ούτε στην ιστορία που ίσως να είναι πιο κατανοητά κάποια γεγονότα, πόσο μάλλον στη φυσική και στα μαθηματικά.

Τα πάντα ξεκινούν από την παιδεία. Αν δεν μάθουν οι σημερινοί μαθητές πως η κριτική σκέψη είναι απαραίτητη για τη βελτίωσή μας είναι καταδικασμένες όλες οι επόμενες γενιές. Αν δεν μάθουμε ως κοινωνία να σκεφτόμαστε ανάποδα, να ψάχνουμε το γιατί, το πώς και το τι κρύβεται πίσω από κάθε πράξη, δυστυχώς δεν θα βελτιωθούμε. Χρειάζεται χάραξη στρατηγικής μα κυρίως πίστη για εφαρμογή της. Δύσκολο αλλά απαραίτητο.